Blauwtong

Op deze pagina vind je wat achtergrond informatie over de virusziekte Blauwtong. Begin september 2023 is er op verschillende schapenbedrijven een blauwtong uitbraak vastgesteld. Sindsdien blijkt uit de vele meldingen dat het virus zich razendsnel door Nederland verspreid. Goed om even stil te staan bij de verschijnselen, de risico’s en de voornamelijk symptomatische behandeling. Daarnaast aandacht voor de mogelijke preventieve maatregelen. 

Besmetting, verschijnselen en symptomatische behandeling

Blauwtong is een virale infectie die voornamelijk voorkomt bij herkauwers, waaronder koeien en schapen. De ziekte, veroorzaakt door het blauwtongvirus, kan aanzienlijke schade aanrichten. Waar er in het verleden bij koeien weinig verschijnselen werden gezien, worden er van de huidige variant (type 3) ook bij koeien (ernstige) verschijnselen gerapporteerd. Om de ziekte te herkennen is het belangrijk om te weten welke verschijnselen het bij koeien kan veroorzaken:

1. Koorts: Een van de vroegste symptomen van blauwtong bij koeien is koorts. De lichaamstemperatuur van geïnfecteerde dieren stijgt aanzienlijk, wat kan leiden tot lusteloosheid en verminderde voeropname. Twijfel je of een koe niet vlot genoeg is? Controleer dan voor de zekerheid de temperatuur. Bij gezonde dieren ligt dit normaliter tussen de 38.0 en 39.0 graden. Boven de 39.5 spreken we bij volwassen koeien van koorts. Het toedienen van een pijnstiller/ontstekingsremmer is erg waardevol om de koorts te drukken en de koe mede hierdoor aan het vreten te houden.

2. Zwelling en ontsteking: Blauwtong dankt zijn naam aan de karakteristieke zwelling en cyanose (blauwachtige verkleuring) van de tong en slijmvliezen. Deze zwelling kan ernstig zijn en veroorzaakt pijn en moeite bij het eten en drinken. Het is dus belangrijk dat de dieren worden ondersteund met voldoende vers voer en water. Lukt het de koe zelf niet om de eten of te drinken? Kies er dan voor om de koeien te drenchen, zodat ze voldoende vocht in combinatie met het juiste drenchpoeder binnenkrijgen. Wil je weten welk drenchpoeder in welke situatie geschikt is? Neem dan contact op met de praktijk.

3. Kwijlen: Geïnfecteerde koeien vertonen vaak overmatig speekselafscheiding als gevolg van de tongzwelling en pijn in de mond.

4. Ademhalingsproblemen: Soms kunnen ademhalingsproblemen optreden als gevolg van zwelling in de keel en luchtwegen. Zeker wanneer je deze verschijnselen ziet is het zaak om contact op te nemen met de praktijk om direct de juiste behandeling in te kunnen zetten.

5. Verlies van eetlust: De pijnlijke symptomen, samen met koorts, leiden tot verminderde voederopname, wat kan leiden tot gewichtsverlies bij geïnfecteerde koeien. Ondersteunende therapie in de vorm van drenchen, infusen en het onderdrukken van koorts en pijn zijn hierbij van levensbelang. Daarnaast kan het noodzakelijk zijn om bijkomende (secundaire) bacteriële infecties te bestrijden.

6. Verminderde melkproductie: Melkkoeien kunnen ook een afname in melkproductie vertonen als gevolg van blauwtonginfectie. Zeker door bovengenoemde verschijnselen wordt de melkproductie sterk afgeremd.

Het blauwtongvirus wordt meestal verspreid door de beet van geïnfecteerde knutten (kleine, bloedzuigende muggen). Het kan ook worden overgedragen via bijvoorbeeld geïnfecteerde materialen zoals injectiematerialen. Gebruik dus schone naalden om verspreiding tussen dieren te voorkomen.

Het is goed om te weten dat blauwtong niet direct overdraagbaar is op mensen en dat vlees en zuivelproducten van geïnfecteerde koeien veilig geconsumeerd kunnen worden na de gebruikelijke bereidingsprocedures.

De impact van blauwtong kan op een bedrijf behoorlijk heftig zijn. De ziekte kan leiden tot uitval, verminderde productie en extra kosten voor behandeling en preventie. 

Een vaccinatie voor het huidige type blauwtongvirus (type 3) is nog niet verkrijgbaar. Er wordt momenteel hard gewerkt om dit vaccin zo snel mogelijk beschikbaar te hebben. Preventief is dus voornamelijk het weren van de knutten een belangrijke stap. Ons advies is dan ook om extra aandacht te besteden aan de vliegenbestrijding. Waar de meest gebruikte pour-on middelen een werkingsduur hebben van ongeveer 6 tot 8 weken, is het advies om deze voor de bestrijding van knutten elke 4 weken te herhalen. Zeker gezien de relatief warme weersomstandigheden blijven de knutten voorlopig nog actief.

Risico’s

Doordat het blauwtongvirus voornamelijk via knutten wordt overgedragen, vormt deze vector de grootste risicofactor. De vliegjes kunnen zelf redelijke afstanden afleggen en bij een gunstige wind wordt deze afstand vele malen groter. Wanneer er voldoende aandacht wordt besteed aan vliegenbestrijding én er extra aandacht wordt besteed aan de hygiëne, is het risico behoorlijk in te dammen. Geheel voorkomen van een blauwtong infectie in een koppel gezonde dieren is echter nooit uit te sluiten. Totdat er een goed vaccin op de markt is, is dit echter het enige dat je zelf preventief kunt doen.

Diagnostiek

Op 21 september 2023 heeft het ministerie van LNV aangekondigd dat er voorlopig geen melding gemaakt hoeft te worden bij de NVWA wanneer er het vermoeden bestaat van een blauwtong infectie. Bij het vermoeden neemt de eigen dierenarts bloedmonsters af en worden deze het laboratorium gestuurd (Wageningen Bioveterinary Research). Goed om te weten voor de veehouders: het nemen van monsters heeft geen consequenties voor het bedrijf. Waar voorheen het bedrijf direct geblokkeerd werd, is dit nu niet meer het geval. Je kunt dus bij een verdenking rustig monsters laten nemen, je bedrijf gaat niet op slot. Bovendien worden de laboratoriumkosten voor dit onderzoek vergoed. Om de situatie in Nederland goed te kunnen monitoren is het belangrijk dat er onderzoek wordt uitgevoerd bij een verdenking.